به گزارش تحریریه، «مدرن دیپلماسی» در تحلیلی عنوان می دارد که هرچند افزایش مبادلات با ارزهای محلی در بریکس روندی تثبیت‌شده و رو به رشد است، اما ایده ارز مشترک به دلیل ناهمگونی اقتصادی، رقابت‌های ژئوپلیتیک و پیچیدگی‌های ساختاری عملاً غیرقابل تحقق به نظر می‌رسد. با تلاش کشورها گرچه نقش دلار با چالش‌هایی روبه‌رو است، اما روند «دلارزدایی» بسیار پیچیده‌تر از آن است که بتوان آن را به راحتی توصیف کرد.

در متن این گزارش تحلیلی آمده است:

یکی از مسائلی که در جریان سفر پوتین به هند مورد بحث قرار گرفت، موضوع ارز مشترک بریکس و تجارت با ارزهای محلی میان اعضای بریکس بود.

چندین توافق مهم در جریان سفر رئیس‌جمهور روسیه، ولادیمیر پوتین، به هند (۴–۵ دسامبر ۲۰۲۵) به امضا رسید. فارغ از ابعاد دوجانبه این سفر — که در آن چندین توافق به امضا رسید — دو طرف در تلاش بودند تا مشارکت خود را تحت چتر سازمان ملل و دیگر ساختارهای چندجانبه از جمله گروه ۲۰، سازمان همکاری شانگهای (SCO) و بریکس تقویت کنند. پوتین و نخست‌وزیر هند، نارندرا مودی، در جریان بیست‌وسومین نشست سالانه هند–روسیه که در دهلی نو برگزار شد، درباره طیف گسترده‌ای از مسائل گفت‌وگو کردند.

بیانیه مشترکی که پس از این نشست منتشر شد، در حالی‌که به بریکس پلاس اشاره داشت، اعلام کرد که دو طرف:

«… بار دیگر متعهد شدند که همکاری در بریکس توسعه‌یافته را تحت سه ستون سیاسی و امنیتی، اقتصادی و مالی، فرهنگی و همکاری‌های مردمی تقویت کنند. آن‌ها بار دیگر بر تعهد خود نسبت به روح بریکس که مبتنی بر احترام و تفاهم متقابل، برابری حاکمیتی، همبستگی، دموکراسی، گشودگی، فراگیر بودن، همکاری و اجماع است، تأکید کردند. روسیه حمایت کامل خود را از ریاست آتی هند بر بریکس در سال ۲۰۲۶ اعلام کرد.»

ارز مشترک بریکس و تجارت با ارزهای محلی

یکی از موضوعاتی که در طول سفر پوتین مورد بحث قرار گرفت، مسئله ارز مشترک بریکس و تجارت با ارزهای محلی میان اعضای آن بود. تجارت درون‌بریکسی در سال‌های اخیر با ورود اعضای جدید — عربستان سعودی، امارات، مصر، اتیوپی و ایران در سال ۲۰۲۴ و اندونزی در سال ۲۰۲۵ — رشد کرده است. اگر به تجارت درون‌بریکسی با ارزهای محلی نگاه کنیم، این حوزه نیز شاهد افزایش قابل‌توجهی بوده است. ۹۰٪ از تجارت دوجانبه بین روسیه و چین با ارزهای محلی انجام می‌شود، در حالی‌که درصد قابل‌توجهی از تجارت میان هند و روسیه — که بیش از ۹۰٪ برآورد می‌شود — نیز با ارزهای محلی صورت می‌گیرد. کشورهای عضو بریکس در تلاش بوده‌اند تا یک پلتفرم پرداخت مشترک برای تقویت تجارت ایجاد کنند. این موضوع از مباحث مهم در دستور کار اجلاس بریکس ۲۰۲۴ در کازان روسیه و نیز اجلاس بریکس ۲۰۲۵ در ریو دو ژانیرو (برزیل) بوده است. پوتین در سخنرانی خود در اجلاس بریکس ۲۰۲۴ گفته بود:

«دلار به‌عنوان یک سلاح استفاده می‌شود. ما واقعاً می‌بینیم که این چنین است. من فکر می‌کنم این یک اشتباه بزرگ از سوی کسانی است که این کار را انجام می‌دهند.»

در حالی‌که تجارت با ارزهای محلی برای دور زدن تحریم‌ها ضروری است و چندین کشور در تلاش‌اند تا روابط اقتصادی خود را متنوع کنند، ایده ارز مشترک توسط اکثر اعضای بریکس، از جمله روسیه، رد شده است. پوتین در طول سفر خود به هند، در حالی‌که بر ضرورت افزایش تجارت دوجانبه — از جمله با ارزهای محلی — تأکید می‌کرد، گفت که این سازمان باید در خصوص ایده ارز مشترک بریکس محتاط باشد.

رئیس‌جمهور روسیه در یک مصاحبه رسانه‌ای گفت «هیچ نیازی به عجله وجود ندارد. و اگر عجله نکنید، از بسیاری اشتباهات جدی جلوگیری خواهید کرد.»

او بر ضرورت درس‌گرفتن از منطقه یورو تأکید کرد و گفت کشورها نمی‌توانند مجبور به پیروی از یک «سیستم مشترک» شوند اگر ساختارهای لازم هماهنگ نباشند.

هند که در سال ۲۰۲۶ ریاست بریکس را بر عهده خواهد گرفت، موضعی دقیق اتخاذ کرده است. در حالی‌که به‌شدت بر تجارت با ارزهای محلی تأکید می‌کند و دیگر کشورهای بریکس را به پذیرش سیستم پرداخت یکپارچه هند (UPI) تشویق می‌کند، اما در بیش از یک مورد به‌طور صریح از ایده ارز مشترک بریکس فاصله گرفته است. علاوه بر عوامل اقتصادی، یک دلیل ژئوپلیتیکی آشکار نیز وجود دارد — هند نسبت به اشتراک یک ارز مشترک با چین بدبین است.

بریکس، دلارزدایی، تحریم‌ها و دلار آمریکا

درک این نکته مهم است که تغییر شرایط ژئوپلیتیکی، به‌ویژه تحریم‌های اقتصادی، چندین کشور را به سمت تجارت با ارزهای محلی سوق داده است، اما این بدان معنا نیست که همه این کشورها با هدف تضعیف دلار آمریکا دست به چنین کاری می‌زنند. کسانی که بر این باورند که دلار آمریکا با تجارت با ارزهای محلی — از جمله رئیس‌جمهور آمریکا، دونالد ترامپ — تهدید می‌شود، باید رویکردی دقیق‌تر در قبال رشد تجارت با ارزهای محلی بین کشورهای درحال‌توسعه — به‌ویژه اعضای بریکس — اتخاذ کنند.

اخیراً رابرت کیوساکی، سرمایه‌گذار آمریکایی و نویسنده کتاب «پدر پولدار، پدر بی‌پول»، در واکنش به اعلام ارز طلای بریکس در یک پست در ایکس، بر ضرورت فاصله‌گیری سرمایه‌گذاران از دلار آمریکا و بررسی گزینه‌هایی همچون ارزهای دیجیتال و فلزات گران‌بها تأکید کرد. او در پست خود نوشت: «… خداحافظ دلار آمریکا…»

در نهایت، ایده ارز مشترک بریکس غیرعملی است، در حالی‌که تجارت با ارزهای غیردلاری به دلیل تحریم‌های اعمال‌شده بر روسیه احتمالاً افزایش خواهد یافت. کشورها در تلاش‌اند تا وابستگی خود به دلار آمریکا را کاهش دهند، اما این پدیده بسیار پیچیده است و همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، نمی‌توان آن را در قالب دوگانه‌های ساده تبیین کرد.

پایان/